پیرامون بحث زندانیان سیاسی و عقیدتی

پیرامون بحث زندانیان سیاسی و عقیدتی

زندانی سیاسی (Political Prisoner)

به فردی گفته می‌شود که به دلیل فعالیت‌های سیاسی یا موضع‌گیری‌هایی که به قدرت، حاکمیت و شیوه اداره کشور مربوط می‌شود، بازداشت یا زندانی شده است.

این فعالیت‌ها می‌تواند شامل عضویت در گروه‌های مخالف حکومت، شرکت در تجمعات اعتراضی، تلاش برای تغییر ساختار حکومت، افشای فساد، یا انتقاد صریح از مسئولان و سیاست‌های سرکوبگرانه باشد. هدف این افراد معمولاً تأثیر گذاشتن بر سرنوشت جامعه و بهبود وضعیت سیاسی و اجتماعی به نفع مردم است.

در اغلب موارد، انگیزه زندانیان سیاسی نه منافع شخصی، بلکه دفاع از حقوق عمومی، آزادی، عدالت و حقیقت است. 

در حکومت‌های استبدادی، دیکتاتوری و تمامیت‌خواه، هر شهروندی که به نقد، اعتراض، بیان حقیقت یا مطالبه حق خود و دیگران بپردازد، می‌تواند با اتهامات امنیتی بازداشت شده و به عنوان زندانی سیاسی شناخته شود. حتی فعالیت در شبکه‌های اجتماعی چون اینستاگرام می‌تواند به بازداشت آن شهروند ختم شود.

زندانی عقیدتی (Prisoner of Conscience)

به فردی گفته می‌شود که صرفا به دلیل باورها، مذهب، هویت، گرایش یا بیان مسالمت‌آمیز دیدگاه‌های شخصی خود بازداشت و زندانی شده است؛ این افراد معمولا فعالیت سیاسی ندارند و نه به دنبال کسب قدرت‌اند و نه الزاما قصد تغییر حکومت را دارند؛ بلکه تنها به‌خاطر «آن‌چه هستند» یا «آن‌چه به آن باور دارند» تحت فشار، مجازات و زندان قرار می‌گیرند.

تفاوت زندانی عقیدتی با زندانی سیاسی در همین‌جاست:

زندانی سیاسی مستقیما وارد نقد، مخالفت یا چالش با ساختار قدرت می‌شود، اما زندانی عقیدتی ممکن است هیچ کنش سیاسی نداشته باشد و تنها بخواهد مطابق باور، هویت یا سبک زندگی خود زندگی کند؛ مانند دراویش، بهائیان، نوکیشان مسیحی یا افرادی که دیدگاه‌های دینی، فلسفی یا اخلاقی متفاوتی را به‌صورت مسالمت‌آمیز بیان می‌کنند.

در ساختارهای ایدئولوژیک و تمامیت‌خواه، از جمله جمهوری اسلامی ایران، شمار زندانیان عقیدتی بسیار بالاست. افراد صرفا به دلیل داشتن عقیده‌ای متفاوت، تغییر دین، نقد مفاهیم مذهبی، یا حتی سبک زندگی شخصی، بازداشت، زندانی و در مواردی با احکام سنگین، شکنجه، یا حتی مرگ روبه‌رو می‌شوند.

در ایران، طی سال‌های اخیر نمونه‌هایی ثبت شده که در آن افراد به‌خاطر نقد باورهای دینی، ترک یا تغییر دین، یا رفتارهایی که از سوی حکومت «غیردینی» تلقی شده‌اند و حتی به‌دلیل نوشیدن مشروبات الکلی، با مجازات‌های سنگین از جمله اعدام مواجه شده‌اند؛ امری که مصداق روشن نقض حق آزادی عقیده است.