جشن باستانی چله و دی گان !

نبرد اهريمن و امشاسپندان

در ايران باستان، در دي ماه 4 جشن وجود داشت كه شامل روزهاي اول، هشتم، پانزدهم و بيست و سوم اين ماه بود؛ اما امروزه، ايرانيان تنها درازترين شب سال، يعني شب اول زمستان را جشن مي‌گيرند. در اصطلاح قديم، شب اول زمستان را شب چله مي‌گويند. مردم، زمستان را در حقيقت 2 ماه يا 2 بخش مي‌دانستند كه 40 روز اول را چله بزرگ و 40 روز آخر را كه مصادف با جشن سده است، چله كوچك مي‌ناميدند. پيشينيان براين باور بودند كه در اين شب، فرشته بدي‌ها (اهريمن) با فرشته خوبي‌ها (امشاسپندان) به جنگ مي‌پردازند و در اين نبرد طولاني كه برابر درازترين شب سال است، بالاخره فرشته خوبي‌ها، اهريمن را شكست داده و تاريكي از روشنايي شكست مي‌خورد و صبح بعد زاده شدن مجدد خورشيد، آغاز مي‌شود. زايش خورشيد و آغاز دي را، آيين‌ها و فرهنگ‌هاي بسياري از سرزمين كهن، آغاز سال قرار داده‌اند و به شگون روزي كه خورشيد از چنگ شب‌هاي اهريمني نجات مي‌يافت، جشن مي‌گرفتند.

مردم سراسر ايران زمين روز پس از شب چله، يكم دي ماه را خور روز و دي گان مي‌خواندند و به استراحت مي‌پرداختند. در اين روز عمدتا به اين لحاظ از كار دست مي‌كشيدند كه نمي‌خواستند احيانا مرتكب كار بدي شوند كه ميترائيسم ارتكاب هر كار بد كوچك را در روز تولد خورشيد گناهي بسيار بزرگ مي‌شمرد.

خور روز (دي گان) در ايران باستان در عين حال روز برابري انسان‌ها بود. در اين روز همگان ازجمله شاه لباس ساده مي‌پوشيدند تا يكسان به نظر آيند و كسي حق دستور دادن به ديگري را نداشت و كارها داوطلبانه انجام مي‌گرفت، نه تحت امر. در اين روز جنگ كردن و خونريزي، حتي كشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود. اين موضوع را نيروهاي متخاصم ايرانيان مي‌دانستند و در جبهه‌ها رعايت مي‌كردند و خونريزي موقت قطع مي‌شد و بسيار ديده شده كه همين قطع موقت جنگ، به صلح طولاني و صفا انجاميده بود. جشن شب چله، پس از نوروز تنها جشني است كه تاكنون در ميان ايرانيان پايدار مانده است.

در‌شب ‌‌يلدا چكار كنيم؟

يلدا جشن خانوادگي است و شايد يكي از دلايل ماندگاري‌اش همين است. مي‌توانيد در اين شب با اقوام نزديك و درجه اول دور هم جمع شويد. اين بهانه‌اي است كه غير از مراسم ختم و عروسي و شب عيد، دور هم باشيد. اگر با كسي كدورتي داريد، مي‌توانيد براحتي با او آشتي كنيد. اگر تازه ازدواج كرده‌ايد، شب را بين اقوام هر دو طرف تقسيم كنيد. خاطر جمع باشيد كه وقت كم نمي‌آوريد، چون يلدا طولاني‌ترين شب سال است. فال حافظ بگيريد، اين كار باعث مي‌شود سر همه گرم شود و به جاي پرخوري، به فرهنگ و ادب هم بپردازند. از كساني كه شب چله سال گذشته در كنارتان بودند و حالا نيستند ياد كنيد و فاتحه‌اي برايشان بخوانيد. اگر جايي مهمان هستيد، حتما در پذيرايي از ميهمانان به صاحبخانه كمك كنيد. تا صور اسرافيل بدمد بيدار نمانيد! به فكر بچه‌ها و مدرسه‌شان هم باشيد. ضمنا يادتان باشد همسايه‌ها گناهي ندارند كه لشگر فاميل‌هاي شما هوس كرده‌اند در خانه شما دور هم باشند. حالا كه پس از قرني به هم رسيده‌ايد، بدون اين كه از كسي غيبت كنيد، از كنار هم بودن لذت ببريد.بعد از همه اينها باز هم مي‌گوييم، يلدا بهانه‌اي است براي اين كه فراموش نكنيم خانواده ركن اصلي جامعه است. اگر قرار است در خانه خود بمانيد، كار روزانه خود را زودتر تعطيل كنيد و طوري برنامه‌ريزي كنيد كه ترافيك سنگين خيابان‌ها مانع حضور بموقع شما در جمع خانواده نشود، در اين شب حداقل براي مدتي تلويزيون را خاموش كنيد، فرزندانتان را از پاي كامپيوتر بلند كنيد. اگر آجيل و شيريني و هندوانه نيست، بگذاريد نباشد. با اندكي تنقلات هم مي‌توان شاد بود و از بودن در كنار يكديگر لذت برد. مطمئن باشيد بچه‌ها از شنيدن خاطرات كودكي شما خسته نمي‌شوند، آنها را سرگرم كنيد. از آنها بخواهيد از وقايع تلخ و شيريني كه در مدرسه و كوچه و خيابان براي آنها اتفاق افتاده است، تعريف كنند. حتما شب خاطره‌انگيزي خواهد بود.

سعيده كافي روزنامه جام جم